Wady wymowy u dziecka – przyczyny i konsekwencje

Wady wymowy to problem dość powszechnie występujący u małych dzieci, który jeśli jest zostanie zbagatelizowany, niesie za sobą kolejne komplikacje w życiu nastolatka, a nierzadko i dorosłego człowieka.

 Wady wymowy u dziecka – przyczyny i konsekwencjeRozwój mowy dziecka zaczyna się właściwie w momencie jego narodzin, ale my jako rodzice zauważamy jego wyraźne przejawy, gdy nasze dziecko skończy pierwszy rok życia. Wtedy to słyszymy pierwsze słowa (mama, tata, baba). Nasza pociecha rozumie proste polecenia, powtarza dźwięki i ruchy. Tak zaczyna się proces, który trwać będzie przez następne cztery lata. W tym czasie dziecko będzie poszerzać swoje słownictwo, budować zdania, jego słowa będą stawały się coraz bardziej zrozumiałe nie tylko dla rodziców, ale także całego otoczenia. Trzylatki mówią już stosunkowo dużo, ale jeszcze niewyraźnie, czterolatki natomiast wymawiają już wszystkie głoski z wyjątkiem R.

Przyjmuje się, że u sześcioletniego dziecka rozwój mowy powinien być już zakończony. Oznacza to, że nasze dziecko powinno do tego czasu wymawiać poprawnie wszystkie głoski języka polskiego. Nie zawsze jednak tak się dzieje. Często mechanizm nabywania języka zostaje zakłócony i w efekcie mamy do czynienia z wadą wymowy. Jest to dosyć szerokie pojęcie obejmujące wszelkie nieprawidłowości w wymawianiu głosek, zmianę ich brzmienia najczęściej poprzez zastępowanie głosek trudnych do wymówienia głoskami łatwiejszymi lub opuszczanie ich.

Ze względu na rodzaje zaburzonych dźwięków wady wymowy możemy podzielić na:

Seplenienie - nieprawidłowa wymowa głosek szeregu syczącego (s, z, c, dz), szumiącego (sz, ż, cz, dż) oraz ciszącego (ś, ź, ć, dź).
Reranie – zaburzenia realizacji głoski R
Kappacyzm – wadliwa wymowa K
Gammacyzm – wadliwa wymowa G
Nosowanie – nosowa wymowa głosek ustnych i odwrotnie ustnych w sposób nosowy
Mowa bezdźwięczna – wymawianie głosek dźwięcznych bezdźwięcznie

Skąd się biorą wady wymowy?

Ze względu na szeroki zakres zaburzeń językowych przyczyny wad wymowy mogą być wielorakie. Do najczęstszych zalicza się niską sprawność narządów artykulacyjnych. W takiej sytuacji dziecko potrafi wymówić wszystkie dźwięki, ale wymaga dodatkowej stymulacji i ćwiczeń. Inne ważne przyczyny to m.in. wady zgryzu, zaburzenia słuchu fonemowego, upośledzenie słuchu czy nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych (rozszczep podniebienia, zbyt krótkie wędzidełko języka) oraz inne zaburzenia fizjologiczne (przerost trzeciego migdałka, częste stany kataralne).
W przypadku wad wymowy istotną rolę odgrywają właściwe wzorce artykulacyjne. Oznacza to, że nasze dziecko będzie mówiło tak jak my, bo taką mowę najczęściej słyszy. Jeżeli więc, jeden z rodziców, przykładowo, nieprawidłowo wymawia głoskę R, to należy się spodziewać, że dziecko będzie ją realizowało w podobny sposób.

Bagatelizowanie problemu

Problematyka zaburzeń artykulacyjnych i wad wymowy jest dosyć szerokim i trudnym zagadnieniem głównie ze względu na brak zrozumienia wagi problemu ze strony rodziców, ale również nauczycieli. Często nie zwracamy uwagi na to jak mówi nasze dziecko lub po prostu przyzwyczajamy się do tego. To naturalna sytuacja, ponieważ my jako rodzice rozumiemy język dziecka i czasem bez słów potrafimy odczytać jego intencje. Warto jednak chwilę zastanowić się i posłuchać czy słyszymy w jego mowie wszystkie głoski i jak te dźwięki są wymawiane. W razie jakichkolwiek wątpliwości dobrze jest skonsultować się z logopedą, pediatrą czy pedagogiem, ponieważ zaniedbania w tej kwestii mogą powodować później poważne problemy edukacyjne.

Dzieci z niezakończonym rozwojem mowy, które będą rozpoczynały naukę mogą mieć kłopoty z czytaniem i pisaniem. W mojej praktyce często spotykam się ze stwierdzeniem, że dziecko „pisze tak, jak mówi” i jest to naturalna sytuacja, przecież sami tak robimy. Z tą różnicą, że my posiadamy już właściwe wzorce głosek, a nasze dziecko, jeżeli ma wadę wymowy to ma problem z wyborem właściwego dźwięku. Dlatego zamiast ‘szafa’ będzie pisało ‘safa’, bo uważa, że skoro tak mówi, to tak jest poprawnie.

Szkoła, nowe otoczenie, duża ilość materiału są wystarczająco trudne do opanowania dla sześciolatka. Problemy artykulacyjne stanowić mogą dodatkową przeszkodę w poznawaniu świata nauki, dlatego warto wcześniej wyrównać braki i dać dziecku szansę na prawidłowy rozwój.

mgr Małgorzata Binkowska – Mally
logopeda, pedagog, mama Zosi

Centrum Terapii Mowy
Tel. 605 735 272
Ul. Pod Stokiem 41/1a Kraków

Uwaga!